Czy Maksymilian Dudryk spodziewał się, że zostanie twórcą nazwy dla tak wielu polskich klubów sportowych? Dziś przeczytacie skąd wzięła się Pogoń i dlaczego taki klub nie zaistniał po wojnie we Wrocławiu.
© Autor: Jakub Malicki
Kibicom, którzy pasjonują się wyłącznie Ekstraklasą, nazwa „Pogoń” pewnie kojarzy się ze szczecińskim klubem. Jednak jestem przekonany, że większość z Was śledzi także niższe ligi piłkarskie i potraficie wymienić następnych kilkanaście, jeśli nie kilkadziesiąt, zespołów posługujących się takim mianem. Dlaczego więc mamy w Polsce tak wiele klubów o nazwie Pogoń? Odpowiedzi musimy poszukać w historii naszego kraju. Cofnijmy się w czasie o, bez mała, 700 lat…
Herby Korony, Litwy i Rusi z herbarza rękopiśmiennego Konrada Grunenberga; Źródło: Encyklopedia Polski pod redakcją Romana Marcinka
Litewski rodowód Pogoni
Nie byłoby Pogoni w polskim sporcie i heraldyce, gdyby nie Władysław II Jagiełło, wielki książę litewski i król Polski od 1386 roku. Herbem dynastii Jagiellonów był bowiem złoty Podwójny Krzyż w polu niebieskim.
Takie godło widniało na tarczy uzbrojonego rycerza na wspiętym koniu – czyli na symbolu Wielkiego Księstwa Litewskiego, które funkcjonowało na ziemiach, które dzisiaj należą do Litwy i Białorusi.
Dzięki unii lubelskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, złożonej z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, symbol ten stał się jedną z figur godła I RP, umieszczoną obok Orła Białego na 4-polowej tarczy.
Pogoń była także herbem ośmiu województw Rzeczypospolitej Obojga Narodów: wileńskiego, trockiego, nowogródzkiego, brzeskiego, mińskiego, mścisławskiego, witebskiego i połockiego.
Matka wszystkich Pogoni
Nazwa „Pogoń”, wywodząca się od czasownika „gonić”, została przyjęta przez Klub Gimnastyczno-Sportowy uczniów IV-ego Gimnazjum we Lwowie wiosną 1907 roku, po fuzji z Lechią. Jak wyczytamy w „Księdze pamiątkowej Pogoni Lwów 1904-1939”, takie miano wymyślił Maksymilian Dudryk. Pomysł na nazwę zrodził się spontanicznie, dzięki spojrzeniu na polski herb z powstania styczniowego – z Orłem, Pogonią i Archaniołem – który wisiał na ścianie pokoju, w którym członkowie klubu radzili nad mianem dla klubu. Także w znaku lwowskiej Pogoni pojawił się rycerz na wspiętym koniu.
Jak widzimy, herb Pogoni Lwów zawierał tarczę w kształcie XV-wiecznej francuskiej, podzielonej w słup na 4 pola barwy niebieskiej oraz 3 barwy czerwonej, na której umieszczono rycerza na wspiętym koniu. W głowicy umieszczono nazwę klubu „LKS Pogoń”, na odznakach znajdziemy także napis „Pogoń Lwów”. Wzór krążący w internecie z wypisaną ściśniętym Arialem tekstem „LKS Pogoń Lwów” z pewnością nie był używany na przedwojennych pamiątkach.
Lwowska Pogoń była najsilniejszym polskim klubem w pierwszej połowie lat 20-tych, czterokrotnie zdobyła tytuł Mistrza Polski (1922, 1923, 1925, 1926). Czerwono-niebieskie barwy klubu – które protoplasta Pogoni zaczerpnął od Evertonu, wspomniane w jej hymnie:
„Kolor czysty i bez kreski
To jest serc gorących znak,
Nasz czerwono jest niebieski
Tak jak niebo i jak mak[…]” – nosili wybitni przedwojenni piłkarze, reprezentanci Polski, m.in. Michał Matyas, Wacław Kuchar, Józef Słonecki, Spirydon Albański, Alfred Zimmer i Stanisław Deutschman.
Rok 1923. „Pogoń” po raz drugi z rzędu mistrzem Polski. Stoją od lewej: trener Fischer, Słonecki, Bacz, Wacek Kuchar, dr Garbień, Olearczyk, Ignarowicz, Juras; siedzą: Gulicz, Schneider, Mieczysław Kuchar, Fichtel, Szabakiewicz; Źródło: Księga pamiątkowa Pogoni Lwów
Nazwę Pogoń przyjęły jeszcze przed I wojną światową kluby z Jarosławia (filia lwowian), Złoczowa i Stryja, a w po odzyskaniu niepodległości, wiele polskich miast miało kluby o takiej nazwie, że wspomnimy: Katowice, Warszawę, Poznań, Łódź, Wilno, Równe czy Brześć.
Powojenne nawiązania do tradycji lwowian
II wojna światowa dała kres Pogoni ze Lwowa, Wilna, Brześcia, Równego czy Stryja, ale ich zawodnicy, którzy przeżyli wojenną gehennę, trafili wraz z innymi repatriantami do miast Polski zachodniej i północnej. Spirydon Albański i Józef Słonecki trafili do Pogoni Katowice, Michał Matyas, Wacław Kuchar, Leon Hanin, Józwef Słonecki do Bytomia, gdzie założyli klub sportowy o nazwie Polonia (władze nie zgodziły się na miano „Pogoń”). Jak widzimy, herb Polonii Bytom jest kopią znaku Pogoni Lwów, pozbawioną jedynie rycerza na wspiętym koniu.
Wielu przesiedleńców z Kresów Wschodnich trafiło także do Gliwic i Opola, stąd w barwach tamtejszych klubów widnieją: niebieski i czerwony.
Jak wyczytamy w świetnej książce Stefana Szczepłka „Moja historia futbolu, tom 2: Polska”, także we Wrocławiu planowano otworzyć klub o podobnej nazwie, jednak władze nie zgodziły się na konkurencję dla wojskowego Śląska (pierwotnie Pioniera).
Reorganizacja sportu na wzór radziecki przyniosła likwidację takich klubów jak Pogoń Katowice, podobnie jak wielu mających przedwojenny rodowód. Dopiero w drugiej połowie lat 50-tych, w czasie odwilży, kluby mogły powrócić do swoich historycznych nazw. To wtedy dziesiątki drużyn przyjęło nazwę Pogoń, że wspomnimy najbardziej znaną Pogoń Szczecin, ale także m.in. kolejarskie drużyny z Łap, Lęborka, Oleśnicy i Siedlec.
Jubileuszowy plebiscyt
W lipcu przyjrzeliśmy się znakom przedwojennych Pogoni z Wilna, Stryja i Łodzi oraz 25 klubom z niższych lig noszących to zaszczytne miano. Planowałem taką serię od wiosny 2017, z powodu 110 rocznicy przyjęcia nazwy Pogoń przez klub ze Lwowa, ale w międzyczasie dostałem propozycję stworzenia nowego znaku dla Pogoni Świebodzin, stąd w lipcu nadarzyła się okazja do publikacji.
Dlatego 29 znaków uczestniczyło w lipcowej batalii, której zwycięzcą okazał się autorski znak drużyny ze Świebodzina! Serdecznie dziękuję Wam za pozytywne oceny, przyznam że znak tego klubu chodził mi po głowie od wielu lat i gdy dostałem zlecenie na wykonanie nowego logo Pogoni, poczułem trudną do opisania wenę. Co prawda nowy znak wzbudził kontrowersje w Świebodzinie, jednak wierzę, że przyjmie się jako symbol klubu, w czym może pomóc tylko dobra forma sportowa drużyny. Na pewno będę kibicował Pogoni w lubuskich rozgrywkach!
Kompletny ranking lipca znajdziecie tutaj, pierwsze 4 miejsca zajęły kluby opisane w serwisie, a zwycięzcą dodatkowej batalii „Logo dla Pogoni” została drużyna z Mogilna.
W nagrodę za aktywność swoich fanów i zdobycie największej liczby ocen znaku, Pogoń Mogilno otrzyma propozycję nowego znaku, który zostanie zaprezentowany w serwisie w ramach akcji „Jak to widzę?”.
Żaden ze znaków nie otrzymał średniej 4,0 lub wyższej, jednak postanowiłem przedstawić Wam w najbliższym czasie jeden z klubów, którego obecne logo co prawda niczym nie wyróżnia się, ale w piwnicy budynku klubowego znalazłem niesamowitą skarbnicę pamiątek.
Większość ocenianych przez Was znaków Pogoni także trafi na polskielogo.net w przyszłości, przy okazji serii o klubach kolejowych lub zakładowych. Mam nadzieję, że ich działacze zainteresują się jakością swoich znaków, bo sami zauważyliście, że nie jest z tym najlepiej.
Bibliografia:
Encyklopedia Polski pod redakcją Romana Marcinka; Kraków 1996
Księga pamiątkowa poświęcona 35-leciu Lwowskiego Klubu Sportowego „Pogoń”, pod red. prof. Rudolfa Wacka; Lwów 1939; za: wikipasy.pl
Encyklopedia Piłkarska FUJI, tom 4, Lwów i Wilno w ekstraklasie; Katowice 1997
Stefan Szczepłek: Moja historia futbolu, Tom 2: Polska; Wydawnictwo Sine Qua Non, Kraków 2016
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pogo%C5%84_(herb)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pogo%C5%84_Lw%C3%B3w_(pi%C5%82ka_no%C5%BCna)
dostęp: 2017/08/02