Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiKluby wioślarskie mogą pochwalić się ponadwiekową tradycją i wychowaniem sportowców, którzy wywalczyli 18 medali olimpijskich dla Polski. W Poznaniu postanowili pomyśleć także o przyszłości i rozpoczęli proces rebrandingu KW z 1904 roku.


© Autor: Jakub Malicki

Wpis o znaku Klubu Wioślarskiego z Roku 1904 w Poznaniu zacznę nietypowo, gdyż od piłki nożnej. Mając kilkanaście lat przypadkowo trafiłem na herby drużyn w „Skarbie kibica” Ligi Mistrzów i na skutek tegoż olśnienia, szybko zacząłem chłonąć wszelkie informacje o futbolu. Na wiele lat stałem się futbolocentryczny, czego dowodem jest także ten blog, początkowo pisany z perspektywy fana piłki kopanej.

Klub musiał więc posiadać sekcję piłkarską, by zostać uznany za godny uwagi… Nawet jeśli pod względem poziomu spektaklu boiskowego siatkówka czy koszykówka przewyższałyby futbol, nie wytworzyły na tyle wyrazistej tożsamości, by zainteresowały kibica ukształtowanego przez ekspansję piłkarską. Ja jednak miałem szczęście i dzięki projektom znaków wyszedłem na chwilę z tej futbolowej bańki. Poznałem dwie dyscypliny o równie fascynującej otoczce pozaboiskowej – rugby i jego kulturę pikniku oraz wioślarstwo z bogatą symboliką i nie mniej szlachetnym etosem. Obie skazane na niewielką niszę w Polsce, dziewicze marketingowo – ale z ukrytym potencjałem.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiRegaty w Bydgoszczy, 1925 r.; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Szczerze przyznaję, że gdy otrzymałem zapytanie o odświeżenie godła KW 04 niewiele wiedziałem o wioślarstwie. Pamiętałem emocjonujące regaty olimpijskie i wyczyny dwójki Sycz-Kucharski na Igrzyskach w Sydney i Atenach (złote medale) czy czwórki podwójnej w Pekinie. A jednak dopiero poszukiwanie informacji o poznańskim klubie uświadomiło mi, jak wspaniała to była dyscyplina od strony wizualnej (dziś nazwalibyśmy ją „brandingową”) przed II wojną światową.

Najstarszy polski klub w Poznaniu

U progu XX wieku krajobraz sportowy Wielkopolski był zdominowany przez niemieckie stowarzyszenia. Zaborca nie zgadzał się na jakiekolwiek próby organizacji Polaków – czy to kulturalne, czy sportowe. Kalisz i Konin, należące wówczas do Kongresówki, miały zarejestrowane Towarzystwa Wioślarskie (odpowiednio 1894 i 1900 r.). Stłamszony pruską jurysdykcją Poznań musiał czekać do 28 kwietnia 1904 roku. Wówczas odbyło się spotkanie założycielskie Klubu Wioślarskiego w Poznaniu z inicjatywy Macieja Wierzbińskiego, dziennikarza i literata, który chwilę wcześniej powrócił z Londynu. Klub powstał w restauracji Grand Café-Restaurant przy Wilhelmplatz, obecnie pl. Wolności.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiPrzystań KW04 w 1931r.; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Nowa organizacja wyznaczyła patriotyczne cele – podtrzymanie ducha polskiego wśród polskiej młodzieży oraz wspólne uprawianie sportu, pełniącego wówczas role propagandowe. U zarania Klub Wioślarski skupiał poznańską elitę – prezesem został hrabia Maciej Miełżyński. Składki członkowskie były wysokie, co stanowiło barierę dla mniej majętnych poznaniaków, ale umożliwiało rozwój klubu poprzez np. zakup lepszego sprzętu. Wybudowana w 1904 roku drewniana przystań szybko stała się centrum życia towarzyskiego – świętowano wianki, urządzano odczyty polskiej poezji i bale.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiMistrzowska ósemka ze sternikiem w 1934 r.; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Symbolem klubu stały się trzy czerwone gwiazdy sześcioramienne, które znajdziemy na kostiumach zawodników, banderze czy najstarszych odznakach. Możemy dziś docenić spryt poznańskich działaczy, którzy przemycili biało-czerwone barwy w kompozycji, do której zaborca nie mógł mieć zastrzeżeń. Dodajmy, że najstarsze bandery klubu obok gwiazd zawierały godło KW04.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiJak mogliście przeczytać w poprzednim wpisie o najstarszych klubach wioślarskich, ważnym elementem identyfikacji tychże były również pióra wioseł. Kluby powstałe przed I wojną światową używały również godeł, w których pojawiał się herb miasta na ryngrafie, kotwica i skrzyżowane wiosła. Klub wioślarski z Poznania używał kilku wariacji tego herbu – niekiedy z nazwą wypisaną na szarfie pod kotwicą, innym razem z napisem „Poznań”.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiNajczęściej spotykaną odznaką była jednak flaga z trzema gwiazdami, która w powyższych godłach była dyskretnie umiejscowiona między ryngrafem o trzonem kotwicy. Niemal identyczną odznakę wydał lokalny rywal KW04 – Poznańskie Towarzystwo Wioślarskie „Tryton”, założone w 1912 roku przez Franciszka Budzyńskiego. Niesforny wioślarz został usunięty z KW04 po kłótni z władzami klubu.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiOdznaki Włocławskiego TW, KW 04 oraz PTW Tryton miały bardzo zbliżoną kompozycję; Rys. Kuba Malicki

Razem z Włocławkiem i Trytonem, KW04 znalazł się wśród członków założycieli Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich w grudniu 1919 roku.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiZnaki klubów założycieli PZTW; Rys. Kuba Malicki

W II RP Klub Wioślarski z r. 1904 szybko rozwijał się, a liczba członków urosła do 349 w 1925 roku, co czyniło zeń największy w mieście oraz trzeci w Polsce. Ilość poszła w jakość, bowiem poznańscy wioślarze należeli do elity w kraju, zwłaszcza w latach 1929-32 nie mieli sobie równych. Wygrali 21 tytułów Mistrza Polski ze 102 przyznanych ogółem przed II wś.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiHenryk Budzyński i Jan Krenz-Mikołajczak, tytani polskiego wioślarstwa w 1930 r.; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Dwójka bez sternika (Henryk Budziński z Janem Krenzem-Mikołajczakiem) wywalczyła brązowy medal na Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles 1932 roku. W drugiej połowie lat 30. klub borykał się z kryzysem finansowym i stracił miano najsilniejszego w kraju. W 1937 roku klub opuścił utytułowany Witalis Leporowski, 15-krotny Mistrz Polski.

Kolejnym zakrętem w dziejach KW04 było wchłonięcie przez Zrzeszenie Sportowe „Ogniwo” w 1950 roku.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiReorganizacja sportu na wzór radziecki zintegrowała jednak poznańskich wioślarzy z zawodniczkami reprezentującymi wcześniej Poznański Klub Wioślarek, co – jak się okazało po 1956 – zainicjowało sekcję kobiecą w reaktywowanym klubie. Dzięki temu barwy KW04 reprezentowała m.in. Danuta Pribe, 8-krotna Mistrzyni Polski w jedynce w latach 60.

Zainteresowanych historią i osiągnięciami klubu wioślarskiego z Poznania zapraszam na ich stronę na Wikipedii. Tutaj zajmijmy się znakiem klubu, który przez dziesięciolecia wyewoluował do wersji widocznej na poniższej grafice.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiNiestety herb KW04 w XXI wieku nie komunikował ani długowiecznej tradycji, ani profesjonalizmu organizacji. Użycie pełnokolorowego herbu miasta oraz czarnej kotwicy wciśniętej nieśmiało pomiędzy tarczą a wstęgą nie podniosło estetyki znaku, a kształty po bokach tarczy przypominały bardziej skrzydła niż liście laurowe. Słowem, znak wymagał ponownego przemyślenia i wyrysowania.

Redesign herbu w lutym 2021 r.

Unikalnym znakiem Klubu Wioślarskiego z 1904 roku są trzy czerwone gwiazdy i w epoce wszechogarniającego minimalizmu taka forma mogłaby z powodzeniem pełnić rolę logo. Dla celów wyróżnienia uniformów czy wioseł poznańskich sportowców postanowiłem ujednolicić formę tego symbolu.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Jednak kluby wioślarskie są organizacjami o konserwatywnym charakterze, z ponadwiekową tradycją. Dlaczego więc pozbawiać poznańskich wioślarzy historycznego godła, które świadczy o 117-letnim rodowodzie? Ponieważ aktualna wersja znaku wydawała się topornie wyrysowana i złożona z niepasujących do siebie elementów, musiałem sięgnąć głęboko do historii i odnaleźć widoczne powyżej wzory z międzywojnia, które posłużyły jako inspiracja do dalszych prac.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Pracę rozpocząłem od uporządkowania kompozycji kotwicy i wioseł, które postanowiłem dopasować do okręgu – by umożliwić łatwą aplikację w avatarach mediów społecznościowych. Kształt piór upodobniłem do historycznych wioseł, za sugestią pana Marcina Woźniaka, zamawiającego projekt.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Najtrudniejszą kwestią było dopasowanie skomplikowanego herbu Poznania do emblematu. Z jednej strony chciałem go maksymalnie uprościć, ale nie na tyle by św. Piotr i Paweł oraz mury miejskie stały się białą plamą. Postanowiłem wyrysować te elementy cienką kreską.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba MalickiNie chciałem przy tym przenosić bezpośrednio aktualnego rysunku poznańskiego godła, jako zbyt szczegółowego. Poszukałem historycznych wariantów, inspirując się wersją z początków XX wieku.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Herb Poznania i skrzyżowane wiosła mogłyby pełnić funkcję odróżniającą znaku KW04, gdyby nie sąsiedzi z PTW Tryton, którzy posługują się niemal identyczną symboliką. Jedyną różnicą między klubami jest bandera, którą obie organizacje miały wkomponowaną nad ryngrafem. Dla KW 04 postanowiłem także dodać głowicę z akronimem nad herbem miasta, by jednoznacznie odróżnić klub od rywala.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Tonację uprościłem do dwóch kolorów – dominującego niebieskiego, jako nawiązania do herbu miasta oraz czerwonych akcentów. Klub otrzymał również wersje achromatyczne znaku oraz inwersję z dodatkowym białym obrysem, koniecznym do prawidłowej ekspozycji na ciemnych tłach.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Wierzę, że odświeżony wizerunek będzie pierwszym krokiem w przywróceniu silnej pozycji KW04 na sportowej mapie Poznania. Wioślarstwo nie jest w Polsce tak popularnym sportem jak gry zespołowe czy nawet lekka atletyka, a jednak 18 medali olimpijskich pokazuje potencjał tej dyscypliny dla wizerunku naszego kraju. Sporty wodne pozwalają nie tylko kształtować sylwetkę i charakter młodego człowieka ale również możliwość obcowania z naturą.

Herb Klubu Wioślarskiego 1904 / rys. Kuba Malicki

Klub Wioślarski z 1904 roku prowadzi wyczynową sekcję dla dzieci (od 14 roku) i młodzieży, a także półwyczynową sekcję mastersów dla byłych zawodników. Po zniesieniu obostrzeń związanych z Covidem, KW 04 planuje uruchomić – wzorem wielu warszawskich klubów wioślarskich – naukę wiosłowania dla dorosłych. Trend ten jest powrotem do wioślarstwa z początków XX wieku, gdy członkami towarzystw byli zarówno wiosłujący „dla zdrowotności” amatorzy w różnym wieku, jak i startujący na regatach atleci.

Dla mnie Poznań jest drugim domem, do którego trafiłem 10 lat temu przy okazji współpracy zawodowej. Z tego też powodu lepiej poznałem zachodnią część miasta, od Jeżyc, Łazarza po Grunwald. Dzięki projektowi dla Klubu Wioślarskiego z roku 1904 głównym celem najbliższego wyjazdu do stolicy Wielkopolski będą odwiedziny na przystani przy ul. Piastowskiej 40. Do czego również Was zachęcam, dajmy sobie szansę odkrycia wioślarstwa!

Serdecznie dziękuję Panu Marcinowi Woźniakowi za pomoc w przygotowaniu artykułu.


Źródła:
KW04 na Wikipedii
Początki KW04 w Poznaniu