Mistrzostwa Polski 1920Historia lubi się powtarzać? Dzisiaj próbujemy walczyć z chińskim wirusem, a sto lat temu odrodzona Polska broniła się przed „czerwoną zarazą”. Premierowe mistrzostwa Polski w piłce nożnej nie zostały dokończone z powodu wojny polsko-bolszewickiej.


© Autor: Jakub Malicki

Dla pokolenia „X”, do którego zostałem przypisany przez socjologów, kryzys nie jest zjawiskiem nowym, ani tym bardziej niespodziewanym. Wychowywaliśmy się w poczuciu niepewności, towarzyszącym transformacji ustrojowej. Nauczono nas w szkole, że dzięki wykształceniu i ciężkiej pracy możemy realizować marzenia, jednak droga do tychże okazała się wyboista i pełna rozczarowań. Pamiętamy kolejki w sklepach lat 80, hiperinflację i problemy z pracą rodziców u progu lat 90. Przetrwaliśmy straszenie przez media końcem świata u zmierzchu XX w. i terroryzmem po 11 września 2001. Na koniec pierwszej dekady XXI wieku poczucie bezpieczeństwa zmąciły nam kryzys finansowy i katastrofa w Smoleńsku. Żadne z wymienionych wydarzeń nie wywróciło jednak naszego życia, podobnie jak nie wpłynęło destrukcyjnie na funkcjonowanie rozgrywek sportowych, które stały się obiektem naszych zainteresowań i tematem rozmów.

Dopiero zagrożenie epidemią COVID-19 zmusiło władze organizacji sportowych do zawieszenia rozgrywek, pomimo świadomości kolosalnych strat finansowych, z którymi wiąże się ta decyzja. Po raz pierwszy od II wojny światowej Europa przestała grać w piłkę, a jednak wielu wciąż liczy, że za chwilę wszystko wróci do sytuacji sprzed kryzysu… ba nawet dokończymy zawieszony sezon przed końcem czerwca bieżącego roku! Historia uczy jednak, że przerwane ligi nie zostały nigdy dokończone. Pozostaje wierzyć, że skutki bieżącego kryzysu będą w najgorszym wypadku podobne do tych z 1920 a nie 1939 roku…

O lidze przerwanej z powodu wybuchu II wojny światowej mogliście już przeczytać w innym wpisie na naszej stronie.

Mistrzostwa Polski 1920Przeczytaj o piłkarskiej lidze w 1939 roku

Teraz proponuję spojrzeć na bardziej optymistyczne rozstrzygnięcia kryzysu z 1920 roku, pomijane w wielu publikacjach za sprawą amnezji/cenzury w czasach PRL.


Kluby stworzone do walki…

Warto pamiętać, że pierwsze lata odrodzonej Polski przyniosły euforię i rozrost aktywności społecznej na wielu płaszczyznach. Polacy zakładali m.in. kluby i organizacje sportowe, że wspomnimy opisane już w serwisie: Szombierki, Ruch Radzionków, Rymer Rybnik, Wawel Kraków, Beskid Andrychów, Drwęcę Nowe Miasto Lubawskie założone w 1919 roku, a także tegorocznych 100-latków: Ruch Chorzów, Śląsk Świętochłowice, Naprzód Lipiny, Polonię Bydgoszcz, Pogoń Katowice, Ruch Bojanowo, Polonia Bytom, Iskra Świętochłowice, Orlęta Aleksandrów Kujawski.

Ruch Chorzów 100-leciePolonia Bytom 100-lecieJagiellonia Białystok 100-leciePolonia Bydgoszcz 100-lecieŚląsk Świętochłowice 100-lecieNaprzód Lipiny 100-lecieOrlęta Aleksandrów Kujawski 100-lecieRuch Bojanowo 100-lecieIskra Siemianowice 100-leciePogoń Katowice 100-lecie

Czarni Sucha Góra 100-lecieGrunwald Ruda Śląska 100-lecieGwiazda Bydgoszcz 100-lecieJastrząb Bielszowice 100-lecieKS 1920 Mosina 100-lecieNaprzód Janów 100-lecieNoteć Czarnków 100-lecieOlimpia Koło 100-lecieOrzeł Biały Piekary Śląskie 100-lecieOrzeł Nakło Śląskie 100-leciePolonia-Karwina 100-lecieUnia Wapno 100-lecieVictoria Ostrzeszow 100-lecieWawel Wirek 100-lecieZgoda Bielszowice 100-lecie
Najbardziej znane polskie kluby założone w 1920 roku

Futbol już wtedy stanowił skuteczne narzędzie krzewiące wspólnotową tożsamość, ogniskował emocje i podnosił morale społeczne, dawał odrobinę wytchnienia od codziennych trosk życia w powojennym krajobrazie. Dlatego w 1920 roku na Górnym Śląsku powstało kilkadziesiąt polskich klubów sportowych, wspieranych przez Polski Komisariat Plebiscytowy. Ze względu na niepewną sytuację międzynarodową drużyny z okolic Katowic i Bytomia jeszcze nie uczestniczyły w premierowej edycji mistrzostw Polski.

W rozgrywkach miały wziąć udział najsilniejsze drużyny z 5 okręgów: krakowskiego, lwowskiego, poznańskiego, łódzkiego i warszawskiego, wyłonione w turniejach eliminacyjnych (tzw. klasie A). Decyzja o zorganizowaniu pierwszych ogólnopolskich rozgrywek piłkarskich zapadła podczas zjazdu założycielskiego Polskiego Związku Piłki Nożnej w grudniu 1919 roku.


… i zawieszone dla walki

Organizacja rozgrywek w pięciu okręgach była ambitnym zadaniem, wszak na zachodnich i wschodnich krańcach kraju trwały walki z sąsiadami o kształt granic. Do udziału w batalii o mistrzostwo Polski zostały wytypowane następujące drużyny: Cracovia, Jutrzenka, Makkabi i Wisła w okręgu krakowskim, Czarni Lwów, Pogoń Lwów, Polonia Przemyśl i Rewera Stanisławów w okręgu lwowskim, Korona i Polonia Warszawa w okręgu warszawskim, Klub Turystów, Łódzki Klub Sportowy, Łódzkie Towarzystwo Sportowo-Gimnastyczne i Szturm w okręgu łódzkim oraz Ostrovia, Pogoń Poznań, Posnania, Unia Poznań i Warta w okręgu poznańskim.

Mistrzostwa Polski 1920

Start sezonu zaplanowano na 25 kwietnia w Krakowie – od pojedynków Cracovii z Jutrzenką oraz Makkabi z Wisłą. Ten drugi mecz został przełożony na 2 maja, gdy sezon inaugurowały również drużyny wielkopolskie.

Mistrzostwa Polski 1920

W czasie, gdy Cracovia gromiła Jutrzenkę, wojska polskie rozpoczynały ofensywę na Ukrainie. 7 maja oddziały Rydza Śmigłego zajęły Kijów. Następnego dnia Posnania mierzyła się z Ostrovią (0-0), ale o wiwatach na cześć polskiej armii prasa nie wspominała… Dzień po meczu Cracovii z Wisłą (0-1), 14 maja, sowieci rozpoczęli ofensywę na terenach Białorusi. Tak to rywalizacja sportowa przenikała się z militarną… aż do lata 1920 roku, gdy odbyła się kluczowa batalia dla losów Polski, jeśli nie całej Europy. Co ciekawe, jeszcze 1 sierpnia Warta rozegrała mecz z Unią (1-0), co zdecydowało o wygraniu mistrzostwa Wielkopolski i kwalifikacji do finałów mistrzostw Polski (podaję za książką Pawła Gaszyńskiego).

Mistrzostwa Polski 192012 dni później rozpoczął się znacznie ważniejszy pojedynek – tzw. Bitwa Warszawska, podczas której Wojsko Polskie rozbiło Armię Czerwoną, co miało decydujący wpływ na dalszy przebieg wojny! Ostateczny cios Polacy zadali bolszewikom dowodzonym przez Tuchaczewskiego w bitwie nad Niemnem (20-26 września). W kolejnych dniach rozpoczęto rokowania pokojowe, zakończone w marciu 1921 roku traktatem ryskim, ustalającym wschodnią granicę II Rzeczypospolitej.

Odnotujmy, że wspomniany pojedynek Warty z Unią był trzydziestym pierwszym (z 58 zaplanowanych w klasie A) i zarazem ostatnim rozegranym meczem w eliminacjach mistrzostw Polski 1920 r. Tylko w Krakowie rozegrano wszystkie zaplanowane mecze – Cracovia wygrała eliminacje. W czerwcu rozegrano jedyne 2 mecze we lwowskiej klasie A – Czarni ulegli Pogoni 1-3, a tydzień później pokonali Polonię Przemyśl 6-0. W okręgu łódzkim i warszawskim w ogóle nie rozpoczęto rozgrywek.

Mistrzostwa Polski 1920

Finały mistrzostw Polski planowano rozegrać w dniach 29 sierpnia – 31 października 1920 roku, ale wobec działań wojennych mecze nie zostały przeprowadzone. Dzisiaj napisalibyśmy, że sezon unieważniono – w następnym roku mistrzostwa Polski również rozpoczęły się rozgrywkami w okręgach (klasa A), a Warta ani Cracovia nie trafiły do finałów bezpośrednio (z powodu wygrania kwalifikacji w 1920 roku).


Wirus jak „czerwona zaraza”?

100 lat temu Polska pogrążona była w powojennym chaosie, a piłka nożna stanowiła skromny wycinek działalności społecznej. Po boiskach biegali amatorzy, często pełniący funkcje wojskowe i dopiero mobilizacja zawodników na front spowodowała przerwanie rozgrywek. Warto pamiętać, że wielu piłkarzy uczestniczyło w wojnie z bolszewikami i powstaniach śląskich, a towarzyskie gierki były dla nich sposobem na chwilę wytchnienia od obywatelskich obowiązków. Wówczas futbol był jedynie zabawą, a budżety klubów skromne. W tym kontekście przerwanie premierowych rozgrywek mistrzowskich było decyzją oczywistą, a pozytywny finał wojny, nie przyniósł większych zmian na sportowej mapie Polski. Poza Rewerą i Polonią Przemyśl, które wskutek targów działaczy lwowskiego OZPN trafiły do klasy B – wszystkie kluby wzięły udział w kolejnych mistrzostwach, w których Cracovia i Warta utrzymały pozycję liderów, a Pogoń Lwów, ŁKSPolonia Warszawa wypełniły rolę faworytów, przypisywaną także im wiosną 1920 r.

Dzisiaj pozycja w świecie sportu jest nieporównywalnie bardziej uzależniona od finansów, przez co nie sposób przewidzieć skutków zawieszenia ligi. Zbyt wysokie koszty wynagrodzeń zawodników w porównaniu do wpływów (ograniczonych przez brak meczów) może doprowadzić niektóre do bankructwa. Jeśli PZPN utrzyma decyzję z 12 marca o zakończeniu sezonu na ostatniej w pełni rozegranej kolejce, najbardziej dotkliwe konsekwencje epidemii poniosą drużyny, które spadną w hierarchii rozgrywek o klasę niżej. Z drugiej strony unieważnienie sezonu byłoby nie fair wobec klubów, które rozegrały więcej niż połowę zaplanowanych meczów (co miało miejsce powyżej IV ligi). Dla środowiska piłkarskiego najbardziej racjonalne byłoby dokończenie rozgrywek przy pustych trybunach i transmisjach telewizyjnych, jednak wówczas podniesione zostaną wątpliwości natury etycznej. W światowej piłce pojawiły się nawet pomysły, żeby skoszarować zawodników i rozegrać brakujące kolejki w formie zamkniętych mini-turniejów. Dodajmy, że decyzje władz rodzimego futbolu muszą być skorelowane z rozstrzygnięciami UEFA, a ta przesunęła Euro 2020 o rok, dając możliwość dokończenia lig w czerwcu. Tylko kto dziś jest w stanie powiedzieć, czy do wakacji uporamy się z SARS CoV-2 i jakie skutki społeczne wywoła zatrzymanie gospodarki na tak długi czas… naiwnie żywię nadzieję, że nadejdzie czas powrotu do korzeni i mniejszy wpływ kapitału na boiskową rywalizację.


Seria o historii Mistrzostw Polski

Dotychczas w serii „Barwy ekstraklasy” mogliście przeczytać artykuły o 12 przedwojennych sezonach, w których 5 klubów sięgało po tytuł Mistrza Polski:

Historia EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria EkstraklasyHistoria Ekstraklasy

Jeśli zainteresowały Cię wpisy o historii Mistrzostw Polski, daj znać w komentarzu poniżej lub udostępnij w mediach społecznościowych.



Źródła:

Paweł Gaszyński: Zanim powstała liga”, tom II: 1920
Encyklopedia Piłkarska FUJI pod red. Andrzeja Gowarzewskiego, tom 25: Liga Polska, o tytuł Mistrza Polski 1920-2000
O wojnie polsko-bolszewickiej na Wikipedii