Liga 1938Wyjątkowy rok dla polskiego futbolu, uświetniony debiutem reprezentacji na Mundialu i piątym tytułem Mistrza Polski dla Ruchu. Gwiazdami Ligi po raz kolejny został duet „Niebieskich” – Peterek i Wilimowski.


© Autor: Jakub Malicki

Wracamy do cyklu „Barwy ekstraklasy”, w którym przyglądamy się historii znaków klubów uczestniczących w najwyższej klasie rozgrywek piłkarskich w Polsce – zwanej Ligą Państwową, a niekiedy ekstraklasą. Przenieśmy się w tej historycznej wędrówce do roku 1938, który był szczególnym w dziejach polskiego piłkarstwa. Wtedy reprezentacja Polski debiutowała na Mistrzostwach Świata, 5 czerwca odbył się jeden z najbardziej emocjonujących meczów w dziejach naszego futbolu. Na stadionie w Strasburgu, „Biało-czerwoni” zmierzyli się z Brazylią.

Wynik 6-5 dla Brazylii po dogrywce, po 90 minutach było 4-4, a do historii przeszedł wyczyn Ernesta Wilimowskiego, który strzelił wówczas 4 gole bramkarzowi „Canarinhos”. W późniejszych latach podobnym osiągnięciem mogło pochwalić się ledwie kilku piłkarzy: Brazylijczyk Ademir (1950 ze Szwecją), Węgier Kocsis (1954 z RFN), Francuz Fontaine (1958 z RFN), Portugalczyk Eusebio (1966 z Koreą Płn.) i Hiszpan Butragueno (1986 przeciwko Danii). Dopiero w 1994 roku Rosjanin Oleg Salenko strzelił 5 bramek Kamerunowi i pozostał rekordzistą.

„Ezi” był gwiazdą polskiego futbolu oraz najsilniejszej drużyny w kraju – Ruchu Hajduki Wielkie. Oprócz Wilimowskiego, Ruch reprezentowali na Mundialu także Walter Brom, Edmund Giemsa i Gerard Wodarz. Zabrakło drugiego asa Ruchu, Teodora Peterka, który jednak zasłynął w tamtym czasie innym wyczynem – zdobywał bramki w 16 kolejnych meczach ligowych! Strzelecki rekord zaczął Peterek jeszcze w 1937 roku, zdobywając 2 bramki przeciwko Pogoni Lwów w przedostatniej kolejce (3-2 dla Ruchu), następnie strzelił gola w Krakowie, przeciwko Cracovii. W 1938 roku kontynuował swoją serię w następnych 14 meczach, zakończoną dopiero w meczu przeciwko Warcie Poznań (0-6). Rekord Peterka został pobity dopiero w 2013 roku przez Leo Messiego…

Wspomnijmy, że w pierwszym meczu ligowym w 1938 roku Peterek strzelił dwa gole dla „Niebieskich” przeciwko debiutantom z WKS Śmigły Wilno – drużynie powstałej 5 lat wcześniej z połączenia wojskowych zespołów wileńskich.

Debiut Śmigłego Wilno w ekstraklasie 1938

WKS Śmigły to jedyny reprezentant Wilna w polskiej elicie, został więc zapamiętany jako klub z najdalej wysuniętego na północny wschód miasta w dziejach ekstraklasy. Drużyna, której patronował marszałek Śmigły-Rydz, nie odniosła w elicie większych sukcesów. Ledwie 5 zwycięstw (domowe 3-1 nad AKS, 4-0 nad ŁKS, 1-0 nad Wisłą, 4-1 nad Warszawianką i sensacyjne w Poznaniu 3-2 nad Wartą).

WKS Śmigły Wilno w 1938 rokuWKS Śmigły Wilno przed meczem z Warszawianką w 1938 roku; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Warto wspomnieć, że Wilno dzieliło ponad 750 km od Poznania, Krakowa czy Lwowa, a piłkarze podróżowali wówczas pociągami i wyprawa taka zajmowała co najmniej kilkanaście godzin w jedną stronę.

Liga 1936W Lidze nikt nie potrafił zagrozić wybitnej drużynie Ruchu, która przewodziła stawce od 4 serii do końca. Odnieśli 13 zwycięstw w sezonie, 1 remis i 4 porażki (wszystkie na wyjeździe). Mimo, że hajduczanie nie byli najskuteczniejszą drużyną (gola więcej strzeliła Warta), to dwóch napastników „Niebieskich” zostało królami strzelców – Wilimowski i Peterek zdobyli po 21 goli.

WKS Śmigły Wilno w 1938 rokuTeodor Peterek i Ernest Wilimowski w drużynie Ligi Państowej przed meczem z reprezentacją Ligi Śląskiej; Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Najwyższe zwycięstwa w sezonie odniosła Warta (po 7-1 z Cracovią i Polonią), najwięcej bramek padło w meczu poznaniaków z Wisłą.

Wisła Warta Poznań w ekstraklasie 1938

Warta wywalczyła drugi tytuł wicemistrza Polski, w sumie na podium kończyła 7 rozgrywek przedwojennych!

Jubileuszowy rok 1938 był kompletnie nieudany dla Łódzkiego Klubu Sportowego, który zajął przedostatnie miejsce w tabeli i pierwszy raz w historii Ligi opuścił jej szeregi. Na koszulach drużyny widniał monogram barwy białej w czerwonym – jak można domniemywać – kółku. Była to jedna z wersji emblematu ŁKS, używana już przed II wś. W następnym roku honoru miasta bronił beniaminek, Union-Touring, powstały z połączenia Klubu Turystów (gralli 3 sezony w Lidze) i Unionu.

Liga PZPN logo ekstraklasy

Warto wspomnieć odznakę, którą honorowano medalistów Ligi vel Mistrzostw Polski organizowanych przez PZPN. Możemy domniemywać, że był to ówczesny znak Ligi. Wzór pochodzi z katalogu Zbigniewa Malinowskiego i Andrzeja Grabowskiego, który Wam serdecznie polecam!


Końcowa tabela Ligi w 1938 roku:

Ruch Wielkie Hajduki logo klubuWarta Poznań logo klubuWisła Kraków logo klubuPolonia Warszawa logo klubuPogoń Lwów logo klubuAKS CHorzów logo klubuCracovia logo klubuWarszawianka logo klubuŁKS logo klubuŚmigły Wilno logo klubu

Źródła:
Rocznik 1938 „Przeglądu Sportowego”

Encyklopedia Piłkarska FUJI pod red. Andrzeja Gowarzewskiego, tom 25: O tytuł Mistrza Polski; Katowice 2000

Encyklopedia Piłkarska FUJI pod red. Andrzeja Gowarzewskiego, tom 52: Mistrzostwa Polski; Katowice 2017

Zbigniew Malinowski, Andrzej Grabowski: Katalog odznak PZPN i OZPN do 1975 r; Warszawa 2012

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mecz_pi%C5%82karski_Brazylia_%E2%88%92_Polska_(1938)

http://www.przegladsportowy.pl/pilka-nozna/ms-2014,mistrzostwa-swiata-w-pilce-noznej-naj-,artykul,427491,1,12329.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa_%C5%9Awiata_w_Pi%C5%82ce_No%C5%BCnej_1938

http://sport.wp.pl/kat,1750,title,Messi-pobil-rekord-Teodora-Peterka,wid,15399620,wiadomosc.html?ticaid=119fc1

http://historiawisly.pl/wiki/index.php?title=1938.09.11_Wis%C5%82a_Krak%C3%B3w_-_Warta_Pozna%C5%84_5:7
dostęp: 2017-10-04